Deneme: Jenerasyon Bahane Sömürü Şahane

Gençlerden ve jenerasyonlardan bahsediliyor. Çok garip bir durum ki kimse sosyo-ekonomik ve kültürel sistemi sorgulamıyor. Neymiş efendim ‘baby boomer’lar (bebek doğumlarının en yüksek olduğu jenerasyonlar) yüzünden devletin kaynakları tükenmiş. Neymiş “y” ve “z” jenerasyonları pek güvenilmezmiş. Detaylarına dahi girmeyeceğim. Çünkü sistemi insanlardan insanları sistemden, gençleri bugün olup bitenlerden ve içinde bulundukları çalışma şartlarından gayrı tutmak mümkün olamaz. Bu noktada elbette kendimize nasıl bireyselleştiğimizi ve nasıl selfie çeken bir jenerasyon haline geldiğimizi sormaktansa şu soruyu da göz önünde bulundurmalıyız: kendimizi sevdiğimizi kanıtlamak için bu kadar selfie çekmemize gerek var mı? Bireyselleşmekten başka bir çaremiz kaldı mı? 

Doğrudur gençler daha farklı davranıyorlar şimdilerde. Fakat bizim dönemimizi anne ve babamızın dönemiyle karşılaştıralım. Neden uzun dönemli ve sürekli olabilecek işleri bulamıyor gençler? Neden sık sık iş değiştiriyorlar? Neden 10 tane staj ve yüz tane proje dahilinde çalışıyorlar? Cevap çok basit: çünkü zamanlar böyle. Az zamanda yapılan çok iş ama kalitesi sorgulanmayan işler, hayatımızın proje olduğu ve ancak ve ancak projeler aracılığıyla bize paranın aktığı, insanın kendisini her zaman, her yerde, herkese kanıtlaması ve hatta kendisini sık sık sorgulaması gereken bir sistemde sıkışmış durumdayız.

Daha basit bir şekilde anlatmak isterim başımıza gelenleri. İki tip çalışan var: işini yapan ve işin yapıyormuş gibi yapan. İki tip müdür var: işini iyi yapan/iyi yaptıran ve işini tamamen başkalarına yaptırıp onları suçlayan. İki tip yönetici var: sömüren ve sömürmeyen. Yalnız tek sistem var: işini iyi yapıp yapmamasından bağımsız olarak adım kayırmıyormuş gibi görünüp adam kayıran, proje ve performans değerlendirmesini bize yabancı ve paragöz unsurların eline bırakan, bugün kullandığını yarın atan, insanı ezen ve ezdiren, yasadışı staj süresini uzatan, yasadışı çalışma saatlerini ödemeyen, insanı boyun eğmeye iten, insanı mahkum eden, insanları hiç gözünün yaşına bakmaksızın çalıştırıp bundan nemalanan yani özetle merkezinde insana verilen kıymetin yer almadığı tam tersine yoz ve yobaz bir anlayışın hüküm sürdüğü, sömürü üzerine kurulu bir sistem. Bu sistemde sessiz kalmak ve terk etmemek, iş değiştirmemek çok zor. Ya cazgır olacaksınız sizi dinleyecekler, ya cazgır olacaksınız sizi işten atacaklar. Kurallar böyle.

Böyle bir sistemde SADECE AMA SADECE iyiler BAŞARILI oluyor gibi bir yargı olsa da bu çok da doğru değil. Çünkü çalışma şartlarının daha iyi olduğu yerlere gidip beyin kaybeden tüm Akdeniz ülkelerine baktığımızda görüyoruz ki adam kayırma, çalışma şartlarının sömürücü oluşu, insanların haklarını kolayına elde edememesi ve işsizlik en büyük göç sebepleri arasında yer alıyor.

Ne demek istiyorum? Sistem ‘evet’ diyenleri istiyor, hiyerarşik, eleştirel beyinleri istemiyor, otomatik adam üretiyor, otomatik olmadığında ise tek yapabileceğin işi bırakmak çünkü dayanabileceğin bir sendika yok. Hele yeni kurulan üniversitelerde, Avrupa’nın en zengin ve refah devleti gelişmiş ülkelerinde dahi bir öğrenci birliğinden ve sendikadan bahsetmek mümkün olmayabiliyor. Her şey özel sektör kafasıyla değerlendiriliyor ama aslında gerçek tam olarak da böyle değil: faydalı olan insanların önüne faydasız olan insanlar ve acımasız olan insanlar geçebiliyor. Her kuşun eti yenmez, lafını duyduğunuzda şaşırdıysanız şaşırmayın. Ağlamayana meme yok, lafını küçümsemeyin.

Sendikalar İtalya’da da bölünmüş durumda ve işbirliği yapamıyorlar. İnsanlar bu yüzden de jenerasyon-sal çözümler bulmuyorlar, bulamıyorlar, ancak bireysel çözümlerle yetiniyorlar. Bireysel çözüm bulmaktan başka şansları var mı? diye sorarsanız kendinize cevap hazır: yok.  Yani jenerasyonların özellikleri onların yetiştirildikleri ortamdan, çalışma şartlarından ve pazar piyasasından bağımsız değil. Ama bir inancın, bir grubun, bir ayrıcalıklı takımın üyesi olursanız o zaman başka. O zaman sırtınız yere gelmez. Çalışkan mısınız? Sizi takdir edecek bir işveren bulmanız gerekiyor. Çünkü siz gitseniz bile başkasını bulurlar. Çok eğitimli ve çok enerjik genç var. Çok mezun var. Çok bilinçli genç var. İnsanları kırmaktansa ve işverenlerinin yüzüne onlardan nefret ettiklerini söylemektense veya onları eleştirmektense, kurumları bırakan gençler var.

Nerden mi biliyorum?

Sadece akademide çalışmadım (göreceli olarak insaflı olan akademide bile ‘güç’ konuşur), gazetecilik yaptım, airbandb’de insanlara kapı açtım, İngilizce özel ders verdim, emeğimi karşılıksız olarak kullandırdığım da oldu. Anladım ki size verilen boş vaatlere kanmak istemiyorsanız şu kuralları bire bir takip etmeniz gerekiyor: 1) Kontratsız bir gün bile çalışmayın 2) Müdürünüzü sevmiyorsanız işinizi değiştirmekten çekinmeyin, eğer müdürünüz sizin gelişmenize yardımcı olmuyor ve sizi desteklemiyorsa orda bir dakika bile kalmayın 3) Size yasadışı olarak staj uzatma süresi teklif eden insanlar karşınıza çıkarsa onlara yasaları hatırlatın 4) Haklarınızı bilin ve bunları savunun 5) Zaman en kıymetli şey, bunu sadece takım ruhu için ve kendinizi geliştirmek için harcayın, sizi sömüren insanların elini daha fazla güçlendirmek için değil 6) Yüz tane staj yapmayın, stajlar insanların öğrendikleri fakat bir yandan da bedava işçi gücüne sahip olunmasını sağlayan ve kurumu güçlendirirken insanı zayıflatan zaman yiyici unsurlardır: staj güzeldir ama tadında bırakın. Gençlik ömür boyu sürmüyor. 7) Yeni ve farklı işleri denemekten kaçınmayın, eminim ki çok şey öğreneceksiniz. Akademide çalışsanız da bir özel sektör deneyin, bir uluslararası örgüt deneyin, farklı standartları kafanızda tartın.

Önemli olan sizin istediğiniz yerde olmanız ve emeğinizin karşılığını almanız. Eğer birileri tarafından takdir edilmiyorsanız, orada kalmayın, gerekirse işsizlik maaşı alın ve iş arayın fakat derhal ama derhal sizi takdir etmeyi bilmeyen, mobbing yapan yerlerden uzaklaşın. Tüm bunları bilmek sizin hakkınız, kullanılmamak sizin hakkınız, insancıl çalışma şartlarında çalışmak sizin hakkınız, bir işyeri robotlarla çalışsa bile insanlar olmadan o işyerinin işlemesi mümkün olamayacaktır. Bu yüzden unutmayın ki insan merkezli sistemlerde ve kadirşinas işveren ve çalışanlarla bir arada olmaya çalışın. Kendiniz kullandırtmayın. Bu sizin o veya bu jenerasyon olduğunuzu göstermez, jenerasyon bahane sömürü şahane. Sömürmeyin ve sömürülmeyin. Dünyadaki tüm gençler, bir araya gelin, kurtulmanız gereken tek şey ‘yalnız olduğunuz’ düşüncesi.